Lityum, elektrikli arabaların üretimi için kritik değerde. Geniş lityum rezervleri bulunan üç Latin Amerika ülkesi, ihracatı denetim etmek istiyor.Lityum rezervi zengini Arjantin, Bolivya ve Şili’de politikacılar, lityum ihracatının kontrol edilmesi için bir araya gelerek bir çeşit mekanizma kurulması fikrini gündeme getirdi.
Arjantin’de tahminen 19 milyon, Bolivya’da 21 milyon ve Şili’de 10 milyon ton lityum rezervi bulunuyor. Dünyanın “lityum üçgeni” olarak bilinen bu üç ülkeyi lityum zenginliği bakımından Avustralya ve Çin takip ediyor. Tıpkı vakitte Meksika’da 1,7 milyon ton, Brezilya’da ise yarım milyon ton lityum rezervi bulunuyor.
Lityum üçgenini oluşturan Latin Amerika ülkelerinde artık, bir çeşit “lityum OPEC’i” kurma fikri konuşulmaya başlandı. Kelam konusu ülkeler, tıpkı petrol ihraç eden ülkelerin yaptığı üzere, bir çeşit milletlerarası kuruluş kurmak suretiyle lityum ihracatını denetim elde etmek istiyor. Çok sayıda araba üreticisinin gelecek yıllarda büyük oranda elektromobiliteye geçmeyi planladığı ortamda, yeryüzündeki lityum rezervleri büyük kıymet taşıyor. Elektrikli arabaların bataryaları için hayati değerde olan lityum, birebir vakitte gündelik hayatımızın vazgeçilmez bir modülü haline gelen akıllı telefonların da değerli bir bileşeni.
Farklı yaklaşımlar sorun teşkil ediyor
Hammadde zengini ülkelerin hedefi açık. Arjantin Teknoloji, Bilim ve İnovasyon Bakanı Daniel Filmus, birkaç hafta evvel yaptığı açıklamada, “Biz yalnızca lityum karbonat ihraç eden değil, aynı zamanda bataryaları da üretebilen ülkeler haline gelmek istiyoruz” diye konuştu. Filmus, bunun gerçekleşebilmesi için de memleketler arası bir işbirliğini öngören bir siyasetin hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi.
Arjantinli lityum şirketi Ligreen S.A.’nın genel müdürü Miguel J. Mitre, DW’ye yaptığı değerlendirmede, “Arjantin, Bolivya ve Şili”nin her birinde durum farklı. Bolivya’da finansman desteği devlet tarafından veriliyor, Şili’de bir karışım kelam konusu ve Arjantin’de ise bunu özel sektör yapıyor” diyor. Dolayısıyla Mitre, lityum üretimine verilen finansman desteği konusunda farklı ekonomi politikası yaklaşımlarının mevcut olduğuna vurgu yapıyor.
Ortak pazar hedefi yok
Buenos Aires Üniversitesi’nden Martin Kazimierski DE hem Bolivya hem de Şili’de lityumun devlet tarafından “stratejik kaynak” olarak tanımlandığını aktarıyor. Bu çerçevede, devlet söz konusu hammadde üzerinde tam yetkiye sahip. Arjantin’de ise daha federal bir sistem kelam konusu. Kazimierski, DW’ye yaptığı değerlendirmede, “Arjantin’de eyaletler şirketlerle direkt pazarlık yapıyor” bilgisini aktarıyor.
Buna ek olarak ülkelerdeki pazarların farklı nitelikler taşıması da kıymetli rol oynuyor. Petrolün tersine, lityum konusunda şimdi rastgele bir memleketler arası referans fiyatı kelam konusu değil. Tıpkı vakitte dünyanın öbür birtakım yerlerinde de büyük lityum rezervleri mevcut. Hasebiyle Latin Amerika ülkeleri ortasında OPEC-vari bir kuruluş kurulduğu takdirde, dünyanın farklı yerlerinde onlarla rekabet eden yeni kuruluşlar da ortaya çıkabilir.
Ortak proje gerekliliği
Ancak muhtemel bir ortak kuruluşun kurulabilmesi için, evvel Arjantin’in de lityumu stratejik kaynak ilan etmesi gerekiyor. Fakat Kazimierski, bunun çeşitli eyaletlerdeki güç odakları ortasında çatışmalara yol açabileceği için pek muhtemel olmadığı kanaatinde. Kazimierski, “Şu ana kadar birbirleriyle çelişen modeller uygulayan bu üç ülke arasında ortak bir proje konusunda hemfikir olunması gerekiyor” değerlendirmesini yapıyor.
Öte yandan bölgedeki çeşitli tarihi-siyasi uyuşmazlıklar da kelam konusu fikrin hayata geçirilmesi konusunda sorun teşkil edebilir. Örneğin, Bolivya’nın Şili’nin kuzeyinde toprak talep etmesi üzere.
Aynı vakitte orta vadede bataryalardaki lityum oranının azaltılmasını sağlayacak muhtemel bir teknolojik gelişme, “lityum OPEC’i” planı önündeki pürüzlerden bir oburu. Örneğin yakıt hücresi üzere teknolojiler, bilhassa de ağır araçlar konusunda, gelecekte elektrikli bataryaların yerini almayı hedefliyor.
Şirketler süratli davranılmasını istiyor
Tüm bunların ötesinde, Miguel J. Mitre, bu ülkelerdeki potansiyelin karlı bir biçimde kullanılabilmesi açısından sonlu bir vakit penceresi mevcut olduğunu vurguluyor. Devletlerin bir an evvel harekete geçmesi gerektiğini kaydeden Mitre, “Potansiyel şu ana kadar verimli bir biçimde kullanılmış değil” değerlendirmesini yapıyor.
İç siyasette çeşitli meselelerle boğuşan Bolivya hükümeti, planlananın biraz gerisinden geliyor. Bir otobanın inşaatına başlanırken açıklamalarda bulunan Devlet Lideri Luis Arce, idaresinin lityum siyasetine açıklık getirdi. “Biz yalnızca hammadde satmak istemiyoruz, bitmiş ürün üretmek ve bunu tüm dünyaya ihraç etmek istiyoruz” diye konuşan Arce, bu bahiste yakın gelecekte olumlu adımlar atacakları kelamını verdi:
“Lityumun endüstrileşmesi adım adım hakikat olacak.”
